Hjáphærisherinn á Íslandi og hlutverk hans

The essay I did for íslandssaga, maybe boring for anyone who doesnt like to read Icelandic, but interesting for those who do:

Hjáphærisherinn á Íslandi og hlutverk hans

Allir í Kanada vita um Hjálpræðisherinn og hvað Hjálpræðisherinn gerir. Áhugi minn á þessum Her kom ekki fyrr en ég flutti til Íslands. Á Íslandi er samfélagið minna og það er einfaldara að sjá bein tengsl á milli Hjálpræðishersins og samfélag. Þessi tenging er það sem leiddi mig til að gerast sjálfboðaliði hjá Hjálpræðishernum og tengsl mín við Hjálpræðisherinn er ástæða þess að ég hef áhuga á að skoða hvaða rætur Hjálpræðisherinn hefur innan sögu Íslands. Ég hef notið þess að lesa um þetta efni og vil með þessa fá að miðla því sem ég hef lært áfram  til annarra. Hjálpræðisherinn hefur langa sögu og starf þess hefur verið áhrifaríka á Íslandi. Ég hef í þessu verkefni ákveðið að leggja áherslu  á upphaf  starfsin í Reykjavík.

Árið 1895 fluttu margir Íslendingar  til Kanada og margir settust að í borginni Winnipeg, Sumir Vestur-Íslendingar kynntust þar Hjálpræðishernum og urðu fyrir miklum áhrifum af boðskap og starfi þess. Einn þeirra var Vesturíslendingurinn Þorsteinn Jónatanson.

Þorsteinn Jónatanson fæddist 17. ​​janúar, 1871. Faðir hans, Jónatan Davíðsson var bóndi og móðir hans var Sigurrósar Hjálmarsdóttir. Þorsteinn var yngstur í hópi af níu systkina og hann missti faðir sinn þegar hann var aðeins tveggja ára. Í Kanada breytti  hann svo eftirnafni sínu í Davíðsson.

Þorsteinn lærði ljósmyndun og starfaði í iðnaði áður enn han hóf nám í foringjaskóla Hjálpræðishersins í Toronto, 1893. Eftir það nám fór löytinant Davíðsson svo til Londons til þess að undirbúa heimkomu sína til Íslands og að hefja starf Hjálpræðishersins þar.

Hjálpræðisherinn í Danmörku hafði þá lengi  áhugi á Ísland og hugað að því að hefja starf þar. Laugardaginn 27. Apríl 1985, í tilefni af 90 ára afmæli Hersins á Íslandi, var birt  grein í blaði Hjálpræðishersins undir yfirskriftinni , „Island fyrir Kristus”. Þar var mynd af Þorsteini Davíðssyni og annar danskur foringi að nafni Eirksen. Í greininni kemur fram að Eriksen eins og margir aðrir Danir hafði þá hugmynd að Íslendingar væru í lægra menningarlega stöðu en Danir. Menn þessir undirbjuggu  saman  komu sína til Íslands og stofnun Hjálpræðishersins þar. Meðal annars létu þeir prenta íslenska söngbók árið 1894 undir heifnn „Söngvar fyrir Sáluhjálparherinn á Íslandi''. Í þessarri bók var að finna fimmtíu söngvar sem meðal annars var að finna þýddir tekstar eftir íslenska skáldið Steinngrím Thorsteinson og eldri sálmar sem voru þýddir.

Það tók ekki langan tíma fyrir Reykjavíkingarbui að heyra fréttir af Hjálpræðisherinn væri á leið til Íslands. Í byrjun 1895 var  blaðinu Lögberg birtist frétt um að Þorsteinn Davíðsson væri orðinn foringi í Hjálpræðishernum og hafði farið frá  Winnipeg til Kaupmannahafnar og væri að undirbúa komu Hersins til Íslands. Margir voru ánægðir með að heyra þessar fréttir. Þó voru ekki allir ánægðir með þessar fréttir þar á meðal var  Þórhallur Bjarnarson, forstöðumaður Prestaskólans.

12. mai 1895 komu svo þeir félagar  Þorsteinn Davíðsson og Eriksen til Íslands þar sem þeir héldu fyrstu samkomu sína úti á Lækjartorgi í Reykjavík, önnur samkoma var svo haldin í Góðtemplarahúsinu sama kvöld. Straks sama árið var farið að gefa út mánaðarlega blaðið Herópið og lagði Þorsteinn mikla vinnu í það. Það er enn gefið út og inniheldur trúarleg ljóð, kristnar sögur og fréttagreinar.

Í upphafi Hersins á Íslandi var erfitt að finna húsnæði. Samkomurnar voru haldnar utandyra, haft var samband borgarstjóra Reykjavíkur um að fá að nota tóman leikskóla á kvöldum og  um helgar en borgarstjórinn samþykkti það ekki. En í lok ársins 1895 fannst lausn og Hjálpræðisherinn keypti Hótel Reykjavík á Kirkjustræti fyrir 9000 íslenskar krónur. Enn þann dag í dag starfar Hjálpræisherinn í þessu Húsnæði sem fólk fljótlega  fór að kalla fyrir “Herkastalann”. Í nýju byggingunni  í hjarta borgarinnar voru Samkomur haldnar  á hverju kvöldi. Kastalinn í Reykjavík var miðstöð starfsemi frá upphafi. Það var stór fundarsalur sem  var mikið notaður og gat haldið þrjú hundruð manns. Fyrsta árið var 411 Samkomur með gestum ársins vera 46.420. Foringjarnir vonu ánægðir með fyrstu skrefum  Hersins á Íslandi. Fyrsta Hermannaamkoman var haldin 8. júní 1895. Samkvæmt danska Herópsinu voru þá strax 40 hermenn vigðir inn í Herinn á Íslandi.

Árið 1897 voru sextíu eintök af Herópinu send frá Íslandi til Vestur-Íslendinga í Kanada. Einnig voru tvö hundruð og sextíu áskrifendur á blaðinu  í Reykjavík sem einnig var selt í lausasölu. Í júlí 1898 voru fyrstu skáldverk Hjálpræðishersins á Íslandi birt í  grein í Herópinu. Mörg þessara ljóða voru orð af Sigurbirni Sveinssyni  sem seinna var barnaskóla kennari.

Árið 1898 tók Hans Bojsen við stjórn Hjálpræðishersins á Íslandi. Sem gaf Þorsteini tækifæri til að vinna önnur störf hér á landi. Árið 1899 flutti hann í Eyrarbakka þar sem hann starfaði við kennslu barna. Stuttu eftir að hann lauk störfum hjá Hjálpræðishernum.

Árið 1898 var  Kærleiksbandið stofnað. Þetta var hópur níu hundruð  barna og unglinga með sextán kennara. Strákunum var kennt trésmíði, skó viðgerðir og teikningu. Stelpunum var kennt hannyrðir.

Á milli 1898 og 1903, var það þau Eriksen og Hans Bojsen ásamt  fjölskyldu  hans sem unnu við  að byggja upp Hjálpræðishernum á Íslandi. Þeir fóru að leigja út herbergi á Hrkastalanumi fyrir aðeins tíu aura á einni nóttu. Sjómanna og gistiheimilið var svo formlega opnaði í apríl 1898. Þetta var svo vinsæll staður til að gista og sérstaklega fyrir sjómenn. Stundum var þar svo fullt að bekkir samkomusalsins voru notaðir til að sofa á og stundum voru tvö og tvö sett saman í rúmum. Fyrstu tvö árin gistu 6289 gestir á gistiheimilinu.

Árið 1903 stofnaði Henriette Pedersen Dorkasfelag. Þau söfnuðu notuðum fatnaði og efni til viðgerða og saumuðu líka ný föt úr gömlum til að gefa fólki sem á þurfti að halda.Verkefnið var sérstaklega að hjálpa fátæk börn og fjölskyldur þeirra og vikulega hittust margar konur til að laga og sauma nýja föt .

Árið 1907 var  Eftirspurnarskriftstofa opnaði í Katalann. Tilgangurinn var að hjálpa fólki að finna fjölskyldu þau höfðu misst samband við meðal annars til þess að hafa upp á fjölskyldumeðlimum sem höfðu flust til útlanda.  Hjálpræðisherinn notaði þá tengiliði sína um heim allan til þess  til að fá fréttir af fólki fyrir fólk.

Árið 1908 var  Vinnustofa af Hjálpræðishernum opnað í Kastalanum. Megintilgangur verkefnisins var að hjálpa fólki að finna vinnu.

Árið 1915 var svo foringiskóli opnaði á Íslandi. og fyrsti Íslendingurinn sem þar útskrifaðist var  Elín Matthíasdóttir.  Árið 1916 varð gamli Kastalinn rifinn  niður og endurbyggður. Nýja húsið var byggt með þrjá samkomu sali, vinnu herbergi og gistiheimili með tuttugu og eitt herbergjum. Gistiheimilið er enn notað í dag.

Hjálpræðisherinn starfar og hefur starfað líka á fleiri stöðum á Íslandi. Svo sem á Akureyri, Siglufirði, Seyðisfirði, Ísafirði, Hafnarfirði, Seltjarnarnes og nú síðast í 2007 hófst starf í Reykjanesbæ. Í dag þekkja flestir Íslendingar eitthvað til Hjálpræðishersins.Herinn er þekkttur fyrir útisamkomur sínar á Lækjartorgi, fyrir að vera fyrsta hjálparstofnunin sem kom til íslands og fór að gefa matargjafir. Það eru ekki fáir sem sótt hafa æskulýðsstarf Hersins og tekið þátt í samkomu og guðsþjónustuhaldi. Margir bendla Herinn við jólinn og jólapottainnsöfnunina og hátíðarhöld fyrir þá sem minna mega sín á aðfangadagskvöldi. Margt fólk hefur einhverntímann dvalist á gistiheimilinu í miðbænum, keypt Herópið eða notaðan fatnað í Hertex búðum Hersins. Starf Hersins meðal utangarðsfólk hefur alltaf verið mikið metið og rekur Herinn meðal annars dagsetur í dag á Eyjaslóð í Reykjavík. Mörg Íslensk skáld skrifuðu um Herinn og þar á meðal Halldór Laxnes í sögunni um Sölku Völku.  Þótt almenn þekkingu á vinnu við Hjálpræðishernum er takmörkuð tákn og nafn Hjálpræðisherinn er mjög mikill hluti af sögu Íslands og menningu.

Heimildir

Pétur Pétursson 1995: Með himneskum armi, Skálholtsútgáfan, Reykjavík